067-Front-Back-5x8-Paperback-Book-COVERVAULT
Issue 
Vol 3- Issue 1

JUN 2019

 

 شیلان عومه‌ر حسێن1 ، هه‌وار عومه‌ر فه‌قێ ئه‌مین2

1،2 به‌شى كوردى، كۆلێژى زمان، زانكۆى سلێمانى، سلێمانى، عراق

 [email protected]1


Shilan Omer Hossain1, Hawar Omed Faqi Ameen2

1,2Kurdish Department, Faculty of Linguistics, Slemani University, Sulaimanyia, Iraq

 [email protected]1

 

Received : 12-1-2019                                Revised:29-2-2019

Accepted :  5-4-2019                                 Published :30-6-2019

 


 

پوخته‌:

په‌روه‌رده‌و فه‌لسه‌فه‌ى په‌روه‌رده‌و پێڕه‌وى په‌روه‌رده‌و ڕێبازو میكانیزم‌و ئامانجى په‌روه‌رده‌یى له‌هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌كدا، ستراتیژی نه‌ته‌وه‌یى‌و نیشتمانى ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ دیاریده‌كه‌ن، خودى په‌روه‌رده‌ به‌ چه‌مكه‌كانى (مرۆڤسازیى‌و ژیانسازیى) پێناسه‌كراوه‌، ئه‌ركى په‌روه‌رده‌ دۆزینه‌وه‌و دیاریكردنى به‌هره‌و لێهاتوویى‌و توانا شاراوه‌كانى تاكه‌، چاندنى به‌هاكانه‌، به‌گه‌ڕخستن‌و په‌ره‌دانه‌ به‌هه‌موو لایه‌نه‌كانى تاك‌و ئاڕاسته‌كردنێتى، هۆكارو سه‌رچاوه‌ى ئه‌م ئه‌ركه‌ په‌روه‌رده‌ییه‌ش له‌ڕێى زمانى په‌روه‌رده‌وفێركردنه‌وه‌ ده‌بێت، بۆیه‌ شێواندنى ئه‌و زمانه‌ى په‌روه‌رده‌ى پێده‌كه‌ین، شێواندنى هه‌موو بنه‌ماكانى په‌ره‌پێدانى مرۆیى‌و چاندنى به‌هاكان‌و بنیاتنانى مرۆییه‌ به‌گشتى.
مه‌به‌ستى سه‌ره‌كى ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ دیاریكردنى بنه‌ماكانى زمانى په‌روه‌رده‌و ئه‌و تیۆرانه‌ى، كاریگه‌رییان له‌سه‌ر زمانى په‌روه‌رده‌ هه‌یه‌، تا به‌ هۆیانه‌وه‌ پرۆگرامى خوێندنى په‌روه‌رده‌یى دروست دابڕێژرێت، كه‌ كاردانه‌وه‌ى له‌سه‌ر چۆنیه‌تى په‌روه‌رده‌كردنى تاك بۆ كۆمه‌ڵ هه‌یه‌. هۆى هه‌ڵبژاردنى ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌، بۆ گرنگى پڕۆسه‌ى په‌روه‌رده‌و ئه‌و زمانه‌ى په‌روه‌رده‌ى پێده‌كرێت به‌گشتى و په‌روه‌رده‌كردنى تاك به‌تایبه‌ت ده‌گه‌ڕێته‌وه‌, كه‌ بنه‌ماى به‌ره‌وپێشچونى زانست و كۆزانیارى و پێشكه‌وتنى وڵاته‌و به‌رهه‌مهێنانى نه‌وه‌یه‌كى دروسته‌ له‌ ڕوى ڕه‌فتارو ئاكارو زانیاریى له‌لایه‌ك، گرنگى و بایه‌خى په‌روه‌رده‌ له‌ناو كۆمه‌ڵگاداو ئاڵۆزى و چڕى بنه‌ماى په‌روه‌رده‌ له‌لایه‌كى تره‌وه‌. ئه‌م زانسته‌ زانستێكى نوێیه‌، زۆربه‌ى زانسته‌كانى تر به‌ بایه‌خه‌وه‌ سه‌یریان كردووه‌, ئه‌مه‌ش به‌هۆى فره‌ڕه‌هه‌ندى زانسته‌كه‌وه‌یه‌، به‌ڵام له‌ زمانى كوردیدا ئه‌م بواره‌ كه‌متر بایه‌خى پێدراوه‌, كه‌ ئه‌مه‌ش هۆكارێكى ترى بنه‌ڕه‌تیى دیاریكردنى ئه‌م بواره‌یه‌. لێكۆڵینه‌وه‌كه‌ مه‌به‌ستێتى ڕێگه‌چاره‌یه‌ك بۆ ئه‌و كێشانه‌ى, كه‌ له‌ داڕشتنى زمانى پڕۆگرامى خوێندن‌و ئه‌و كۆزانیارییانه‌ى به‌هۆى ئه‌و هێما زمانییانه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نرێن بخاته‌ڕوو، چونكه‌ پڕۆگرامى خوێندن ئه‌ركى بنیاتنانى كه‌سێتى تاك و په‌ره‌پێدانى له‌خۆده‌گرێت. ئه‌مه‌ش ده‌كه‌وێته‌سه‌ر به‌ زانستى داڕشتن و دانانى پڕۆگرامى خوێندن و دانانى به‌هاو بنه‌ما په‌روه‌رده‌ییه‌كان به‌پێى پێوه‌ره‌ ستاندارده‌كان, كه‌ له‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌دا په‌سنكراون. له‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌دا سود له‌ ڕێبازى لقه‌كانى زانستى زمانى كاره‌كى وه‌رگیراوه‌و بۆ په‌یبردن و دركپێكردنى بنه‌ما په‌روه‌رده‌ییه‌كان و به‌ گشتى ڕێبازى شیكردنه‌وه‌ى په‌سنكه‌رانه‌ بۆ شیكردنه‌وه‌ى نموونه‌كان پێڕه‌وكراوه‌.
ئه‌و ئه‌نجامانه‌ى ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ به‌ده‌ستیهێناوه‌، بریتین له‌ په‌سنكردنى بنه‌ماكانى زمانى په‌روه‌رده‌یى پڕۆگرامى خوێندنى زمانى كوردى, به‌مشێوه‌یه‌:
ا-بنه‌ماى ده‌ماریى – زمانى: كه‌ ده‌بێت زمانى په‌روه‌رده‌یى وروژێنه‌رو به‌كارخه‌رى هه‌ردوو لاى مێشكى قوتابیى بێت.
ب-بنه‌ماى كۆمه‌ڵایه‌تیى – زمانیى: زمانى په‌روه‌رده‌یى فێربوون و فێركردنى كلتور دیاریده‌كات له‌ ڕێگه‌ى زمانه‌وه‌, كه‌ ده‌ربڕو باڵانماى گروپه‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان بێت, به‌ په‌روه‌رده‌كردنى قوتابى به‌ بنه‌ما كلتورى و كۆمه‌ڵاتى و ڕه‌وشتییه‌كان, ده‌بێت وشه‌و ده‌سته‌واژه‌كان له‌گه‌ڵ ژینگه‌ى ئێستاى منداڵدا بگونجێت و ده‌ربڕاوى خوازه‌یى به‌كارنه‌هێنرێت, كه‌ ئه‌مه‌ش له‌ پڕۆگرامى خوێندنى كوردیدا به‌رجه‌سته‌كراو نییه‌.
پ-بنه‌ماى ده‌رونیى – زمانیى: زمان و درككردن كاریگه‌رى ئاڵوگۆڕكراویان له‌سه‌ریه‌ك هه‌یه‌و هه‌ردوكییان به‌شێكى دانه‌بڕاون له‌ ئه‌زمون و لێهاتویى و پڕۆسه‌ى به‌رهه‌مهێنان و پڕۆسه‌ى تێگه‌یشتندا, گرنگه‌ وشه‌و ده‌سته‌واژه‌كان درككردن و تێگه‌یشتنى قوتابى ده‌سه‌به‌ربكات, ناڕونى و شاراوه‌ى له‌ نوسینى ده‌قدا نه‌بێت, به‌شێوه‌یه‌ك بێت هه‌ست و سۆزى قوتابى بجوڵێنێت, ڕه‌چاوى حه‌زو ئاره‌زوى قوتابى و به‌ده‌ستهێنانى بكرێت, قوتابى بابه‌ته‌كان وه‌ك به‌شێك له‌ خۆى ببینێت, زمان ده‌بێته‌ ده‌رخه‌رو پیشانده‌رو ڕێنیشانده‌رو بنیاتنان و په‌ره‌پێدانى كه‌سیتى تاك، كه‌ بناغه‌دانه‌رى كه‌سێتى خودى و ده‌رخستنى تایبه‌تمه‌ندى كه‌سێتى خودییه‌, كه‌ له‌م لایه‌نه‌وه‌ كه‌موكورتى ته‌نانه‌ت پێچه‌وانه‌كه‌شى له‌ پڕۆگرامى خوێندندا ده‌بینرێت.
ت.بنه‌ماى زانستى زمانیى- زمانیى: زمانى په‌روه‌رده‌یى مه‌رج و پێویسته‌ به‌ زمانى ستاندارد بێت. پێویسته‌ تا قۆناغى چواره‌مى بنه‌ڕه‌تى ته‌نیا زمانى دایك بخوێنرێت, دواتر قوتابى فێرى زمانى دووه‌م بكرێت, گرنگه‌ پڕۆگرام بایه‌خ به‌ به‌كارهێنانى زمانى ستاندارد, یاسا مۆرفۆلۆجى و سینتاكسییه‌كان , دروستنوسینى پیت و وشه‌كان, خاڵبه‌ندى بدات, پێویسته‌ فێربوونى پیته‌كان به‌ پێى ڕیزبه‌ندى ئه‌لفوبێى زمانى كوردى بێت و له‌خۆوه‌و بێبه‌نه‌مانه‌بێت, وه‌رگرتن و به‌رهه‌مهێنانى فۆڕمه‌ كۆنكرێتییه‌كان له‌ فێربوونى زماندا, له‌ به‌رهه‌مهێنان و وه‌رگرتنى فۆڕمه‌ ئه‌بستراكتییه‌كان له‌ بواره‌ جیاوازه‌كاندا ئاسانترو چالاكترن, كه‌ به‌ كلتورو جیاوازیى كۆده‌ تایبه‌تییه‌ كلتورییه‌كانه‌وه‌ په‌یوه‌سته‌, ئه‌مانه‌ به‌گشتى ڕه‌چاو نه‌كراون بگره‌ به‌ نازانستیش پڕۆگرامى خوێندنى پێداڕێژراون.

الملخص

المقصد الأساسي للبحث المعنون (مبادئ اللغة التربوية)، هو محاولة تحديد مبادئ اللغة التربوية ودورها وتأثيرها على تصميم وصياغة مناهج التعليم، تحت ضوء نظريات التعليم، وتحديد كيفية التعلُّم. يتحدد مجال الدراسة بعلاقة علم اللغة التربوي بعلم اللغة وعلم اللغة العصبية وعلم اللغة الإجتماعي وعلم اللغة النفسي و إلخ، وعلاقة هذا العلم مع مناهج التعليم. تتبنى الدراسة منهج التحليل الوصفي لتحليل نماذجها، وبيانات الدراسة تتألف من بيانات اللهجة الكوردية الوسطى، اللكنة المستخدمة في السليمانية.

تتألف هذه الدراسة من المقدمة والنتائج  والمصادر، و تكون الفصول كالتالي:

الفصل الأول: يعنى بعلم بيئة لغة التعليم، حيث يتألف من ثلاثة مباحث. المبحث الأول يعنى بمقاصد وتحليل لغة التعليم؛ ويتضمن مفهوم علم لغة التعليم، و وصف لغة التعليم ، وتكامل اللغة والتعليم.  يعنى بمبادئ لغة التربية، حيث يتضمن المبادئ الأساسية، وينقسم إلى أربعة مباحث. المبحث الأول يكون حول أساس اللغة العصبي، تصوُّر الدماغ وتكنيكاته، علم اللغة العصبي وتعلم اللغة الأولى والثانية. المبحث الثاني يتضمن أساس اللغة الإجتماعي، حيث يتحدث عن التربية والذاتية، مظاهر علم اللغة الإجتماعي، التخطيط اللغوي والسياسة اللغوية، وطرق المحادثة. المبحث الثالث يعنى بأساس اللغة النفسي، حيث يدرس علاقة اللغة بالعقل والسلوك ، ومبدأ تداخل المعرفة اللغوية والتفكير، وتعلم اللغة والأولى والثانية. المبحث الرابع يتضمن أساس علم اللغة اللغوي، وينقسم إلى وظيفة اللغة، إستخدام اللغة في التربية، اللغة الفصحى الموحدة، تنمية قدرات الطالب، اللغة وفهم التعلم، اللغة ومهارة الإستخدام، تعدد اللغات، الإملاء.

Abstract

The main purpose of the research entitled (Principles of Language in ,the Educational Curricula( the educational  )its role and impact on the design and formulation of the education curriculum, under the light of theories of education, and it identifies how to learn. The field of study is determined by the relationship among educational linguistics, neurolinguistics, sociolinguistics, psycholinguistics, and so on, and the relationship of this science with education curricula.

This study consists of an introduction, conclusion, resources, and the chapters will be as follows:

Chapter One deals with ecology of lanugaue of education, and consists of three sections. Section deals with the purposes and analysis of the language of education; including the concept of educational linguistics, description of language of education, and the integration of language and education.

Chapter Two deals with principles of language of education, including the basic principles, divided into four sections. Section one is about neurological bases of language, perception and brain techniques, neurolinguistics and learning first and second languages. The second topic involves the social bases of language, where it talks about education and subectivity, aspects of sociolinguitics, linguistic planning and language policy, and methods of conversation. The third section deals with the basis of psycholinguistics, where he teaches the language of the mind and behavior relationship, and the principle of linguistic knowledge overlap and thinking, language learning, first and second. Section IV contains the basis of linguistic knowledge of the language, and is divided into the function of language, the use of language in education, the classical language consolidated, the development of the student’s ability, and understanding of language learning, language and skill use, multilingualism, Dictation..

سه‌رچاوه‌كان
ا. به‌ زمانى كوردی:
1. ا- كوردى
1. ئاڤێستا كه‌مال, 2012، پرۆسه‌ سایكۆلۆژییه‌كان له‌ زمانى كوردیدا، چاپخانه‌ى له‌ریا، سلێمانى.
2. ابراهیم فه‌قێ,2013، پڕۆگرامسازى زمانه‌وانى ده‌مار NLP و هونه‌ره‌ كۆمه‌نیكه‌یشنى بێ سنور، و. گه‌رمیان محه‌مه‌د، چاپ و بڵاوكراوه‌ى چوارچرا.
3. ئیدریس سیوه‌یلى، 2014، مامۆستاى كارامه‌و وانه‌وتنه‌ى سه‌ركه‌وتوو، چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى شڤان، سلێمانى.
5. جه‌یمز ئالین، ڕۆبن شارما، تۆنى بوزان، باربارا دانجلیس, ده‌رونزانى، كۆمه‌ڵایه‌تى, 2011 و. نه‌وزاد محه‌مه‌د ئه‌مین، به‌ختیار ئه‌حمه‌د صالح، ئه‌حمه‌د نورى، اكرم هادى عه‌لى ئه‌كبه‌ر مه‌جید، چاپى دووه‌م، چاپه‌مه‌نى كارۆ.
7. شاخه‌وان جه‌لال فه‌ره‌ج، 2013،, تابۆ وه‌ك نموونه‌یه‌كى په‌یوه‌ندى نێوان زمان و كلتور، چاپخانه‌ى بینایى، سلێمانى.
8. شیلان عومه‌ر حسه‌ین، 2012، په‌یوه‌ندى سینتاكس و سیمانتیك له‌ ڕێزمانى كوردیدا، چاپخانه‌ى كارۆ، سلێمانى.
10. كه‌ریم شه‌ریف قه‌ره‌چه‌تانى، 2006، سایكۆلۆژیاى گشتى، چاپخانه‌ى زانكۆى سه‌لاحه‌دین, چاپى یه‌كه‌م، هه‌ولێر.
13. عبدولواحید موشیردزه‌یى، 2014، زمانه‌وانى ده‌روونى، ناوه‌ندى ئاوێر، چاپى یه‌كه‌م,هه‌ولێر.
14. محه‌مه‌د عبدولفتاح حمه‌سعید، 2009، زانستى هێما هێما, واتاو واتالێكدانه‌وه‌، به‌رگى یه‌كهه‌م، زانكۆى سلێمانى، سلێمانى.
15. محه‌مه‌د عبدولفتاح حمه‌سعید، 2001، زانستى زمان، زانكۆى سلێمانى, سلێمانى.
18. ——– , 2006, زمان، هزرو كولتور, و.ره‌حیمی سورخى، چاپخانه‌ى وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌، چاپى یه‌كه‌م، هه‌ولێر.

ب‌- به‌رهه‌مى بڵاونه‌كراوه‌:
1. شیلان عومه‌ر حسه‌ین، 2015، زمانى دایك سه‌رچاوه‌یه‌ك بۆ بنیاتنانى كه‌سێتى, كۆنفرانسى 2015.
2. شیلان عومه‌ر حسه‌ین ، 2015، بابه‌ته‌كانى پڕۆگرامى خوێندنى زانكۆیى، زانكۆى سلێمانى.
3. كاروان عومه‌ر قادر، 2014، بابه‌ته‌كانى پڕۆگرامى خوێندنى زانكۆیى، زانكۆى سلێمانى.
4. ناهیده‌ ڕه‌حمان خه‌لیل، 2013، زمانپژاندن و دیارده‌ سایكۆ _فۆنۆلۆژییه‌كانى زمانى كوردى، نامه‌ى ماسته‌ر, سكوڵى زمان. زانكۆى سلێمانى.

پ- گۆڤار
1. ئاڤێستا كه‌مال محمود, 2013، وێنه‌ى هزرى, ئاوه‌زدارى و لێكدانه‌وه‌ى سایكۆزمانییه‌كان، گۆڤارى زانكۆ, ژماره‌ 42, زانكۆى سلێمانى.
2. ئاڤێستا كه‌مال محمود, 2014, ئاوه‌زدارى و درككردنى زمانیى جێناوه‌كان له‌ زمانى كوردیدا, گۆڤارى زانكۆى سلێمانى, ژماره‌ (45).
4. شیلان عومه‌ر, 2014, زمان و په‌ره‌پێدانى مرۆیى, گۆڤارى زانكۆى سلێمانى, ژماره‌ 44.
5. شیلان عومه‌ر حسه‌ین,2015 , هه‌ڵسه‌نگاندنى دروسته‌ى كۆزانیاریى پڕۆگرامى خوێندنى قۆناغى بنه‌ڕه‌تى, خوێندنى كوردى وه‌ك نموونه‌, گۆڤارى زانكۆى ڕاپه‌ڕین, ژماره‌ 2.
6. محمد معروف فتاح, 1990, زمانه‌وانى, چاپخانه‌ى دار المحكمه‌.
7. هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌كر, 2013, ئه‌ده‌ب و ژیانى مه‌ده‌نیه‌ت, گۆڤارى زانكۆى سلێمانى, ژماره‌ 40.

ت- چاوپێكه‌وتن
2. ئاڤێستا كه‌مال مه‌حموود, چاوپێكه‌وتن ( 16\5\2015).
4. محه‌مه‌د عبدولفتاح حمه‌سعید, چاوپێكه‌وتن ( 13/5/2015).

ب. بة زمانى عةرةبى:

  1. احمد عازم, 2007, التربية للقيم وادب الاطفال.
  2. جاسم على جاسم, علم اللغة النفسى فى التراث العربى.
  3. حاتم جاسم عزيز, مريم خالد مهدى, 2015, المنهج والتفكير, دارالرضوان للنشر والتوزيع, الطبعة الاولى, عمان.
  4. حفيظة تازوتى, لغة الطفل بين المحيط و المدرسة.
  5. خلود ابراهيم الحموش , 2010, اشعار ترقيص الاطفال فى التراث العربى القديم فى ضوء علم اللغة الاجتماعى, جامعة الهاشمية, الاردن.
  6. سعاد محمد السيد, 2009, الاسس الاجتماعية لبناء المنهج.
  7. موسى رشيد حتاملة, 1427,نظريات اكتساب اللغة الثانية وتطبيقاتها التربوية ، القسم الاول(, كلية الدراسات العربية والاسلامية- دبي.
  8. محمد حمدان العبادى ,1996, القيم النتضمنة فى كتب القراءة للصفوف الاربعة الاولى من التعليم الاساسى ( الحلقة الاولى) فى سلطنة عمان, كلية التربية, عبرى, ساطنة عمان.
  9. محمد اسماعيل المشهدانى, 2005, علم اللغة.
  10. نايفة قطامى, نزيه حمدى, يوسف قطامى, تيسير صبحى, صابر ابو طالب , 2014, تعليم التفكير المرحلة الاساسية.
  11. نصرالدين ادريس جوهر, الاسس اللغوية لبناء منهج تعليم اللغة العربية للناطقين بغيرها، جامعة سونن امبيل الاسلامية الحكومية- اندونيسيا.
  12. ناجى تمار, عبدالرحمن بن بريكة ,1964, المناهج التعليمية والتقويم التربوى.
  13. هدسن, محمود عبدالغنى عياد, 1987, علم اللغة الاجتماعي, الطبعة الاولى, دار الشؤون الثقافة العامة, بغداد, العراق.

پ. به‌ زمانى ئینگلیزی:

1.Mohamaed Saleh, 2012, A Monograph on: Educational Linguistics, its Origin, Definitions and Issues it Accounts, znternational journal of education.

  1. Arthur W. Toga & Paul M. Thompson, 2005, Genetics of brain structure and intelligence, University of California, Los Angeles, California, Annual Reviews.
  2. Ann Cartwright & Amanda Solloway, 2007, emotional intelligence activities for developing you and your business.
  3. Bernard Spolsky and Francis M. Hult,(2008), The Handbook of Educational Linguistics
  4. Carol S. Dweck, 2000 , self – theories , psychology press, Taylor &francis group.
  5. C.Jack, education department
  6. Critical thinking, learning development, 2010, Plymouth university .
  7. Carol Benson, 2004, the importance of mother tongue,
  8. Helmut.J.Vollmer,2007, language across the curriculum: Adidaktic perspective, university of osnabrueck, germany.

 

4- پێگه‌ى ئه‌لكترۆنى

  1. Orhannchetin.weebly.com/uploads
  2. Maktabtmepi.org
  3. www.wikipeda.com
  4. www ictnz.com/handouts/thinking.